Ochrona ex situ
Zgodnie z ustawą z dnia 10 grudnia 2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. 2021 r. poz. 36) Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie realizuje i koordynuje zadania w zakresie ochrony zasobów genetycznych, w tym poprzez gromadzenie i przechowywanie materiału biologicznego podlegającego kriokonserwacji zgodnie z programem ochrony zasobów genetycznych.
W celu ochrony ex situ zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w 2014 roku w Instytucie Zootechniki PIB utworzono Krajowy Bank Materiałów Biologicznych (KBMB).
Lokalizacja KBMB na terenie jednostki naukowej umożliwia efektywną współpracę kadry naukowej, posiadającej wieloletnie doświadczenie w kriokonserwacji materiału biologicznego z koordynatorami programów ochrony zasobów genetycznych poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich.
Centra Przechowywania Materiału Biologicznego
W Krajowym Banku Materiałów Biologicznych zlokalizowane są centra przechowywania materiału biologicznego zwierząt gospodarskich, takich jak bydło, konie, świnie oraz owce i kozy. Decyzją Powiatowego Lekarza Weterynarii, (zobacz więcej) centra ze względu na rodzaj przechowywanego materiału biologicznego oraz gatunek zwierząt otrzymały następujące numery identyfikacyjne:
| Numer | Nazwa Centrum |
|---|---|
| 12062302 | centrum przechowywania nasienia bydła |
| 12062303 | centrum przechowywania nasienia koni |
| 12062304 | centrum przechowywania nasienia świń |
| 12062305 | centrum przechowywania nasienia owiec i kóz |
| 12062401 | centrum przechowywania, prowadzenia obrotu zarodków i komórek jajowych bydła |
| 12062402 | centrum przechowywania, prowadzenia obrotu zarodków i komórek jajowych koni |
| 12062403 | centrum przechowywania, prowadzenie obrotu zarodków i komórek jajowych świń |
| 12062404 | centrum przechowywania, prowadzenie obrotu zarodków i komórek jajowych owiec i kóz |
Znaczenie KBMB
Kluczową rolą Krajowego Banku Materiałów Biologicznych ( KBMB) jest pozyskiwanie i przechowywanie materiału biologicznego od ras objętych Programem Ochrony Zasobów Genetycznych oraz zwierząt o wybitnych cechach produkcyjnych i hodowlanych.
Gromadzony materiał w KBMB stanowi rezerwową pulę genów na wypadek pojawienia się czynników zagrażających bioróżnorodności populacji, takich jak wymieranie ras czy epidemie chorób zwierzęcych. Oprócz systematycznego zwiększania stanu gromadzonego materiału biologicznego, istotna jest również kontrola jego jakości. Zakład Biotechnologii Rozrodu i Kriokonserwacji Instytutu Zootechniki PIB posiada zarówno specjalistyczne zaplecze naukowe jak i stosowną aparaturę badawczą, co umożliwia w pełni realizację w/w celów.
Wiodąca rola Instytutu Zootechniki PIB w ochronie ex situ zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w Polsce
W 1968 roku dla realizacji celów związanych z obowiązującymi wówczas koncepcjami hodowlanymi, Ministerstwo Rolnictwa powołało w Instytucie Zootechniki Centralny Bank Nasienia (CBN), obecna nazwa Bank Materiałów Biologicznych. Głównym zadaniem CBN było przechowywanie nasienia od młodych buhajów objętych oceną hodowlaną, które dostarczano ze wszystkich zakładów unasieniania w Polsce. Ponadto z uwagi na rozwijający się import nasienia, Ministerstwo Rolnictwa zleciło CBN prowadzenie oceny i jego kwalifikację do inseminacji w kraju.
W roku 1968 w CBN zdeponowano również pierwszy materiał biologiczny (nasienie), pochodzący od ras zachowawczych tj. buhaja rasy polskiej czerwonej. Sukcesywnie powiększano stan o nasienie buhajów ras: polskiej czerwonej, polskiej czerwono-białej, polskiej czarno-białej oraz białogrzbietej. Dzięki temu powstał unikatowy i jedyny w Polsce bank materiału biologicznego, oryginalny zarówno pod względem genotypu jak i ilości zgromadzonego materiału.
W celu zabezpieczenia materiału biologicznego od pozostałych gatunków zwierząt gospodarskich w 2012 roku rozpoczęto modernizację zabytkowych stajni znajdujących się na terenie IZ PIB, pod potrzeby Krajowego Banku Materiałów Biologicznych. Dwa lata później decyzją Powiatowego Lekarza Weterynarii, nadano weterynaryjne numery identyfikacyjne poszczególnym centrom przechowywania materiału biologicznego zwierząt gospodarskich tj. bydło, konie, świnie oraz owce i kozy.
W 2014 roku miało miejsce oficjalne otwarcie KBMB, w którym przechowywany jest materiał biologiczny od w/w gatunków zwierząt gospodarskich w postaci nasienia, zarodków i oocytów.